ភ្នំពេញ៖ មន្ដ្រីក្រសួងការបរទេសម្នាក់នៃសមាគមអាស៊ានថ្លែងថា អ្នកដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងជម្លោះនៅសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូងត្រូវរក្សាឲ្យមានមធ្យោបាយផ្លូវការបើកចំហសម្រាប់ទំនាក់ទំនងទោះបីជានៅពុំទាន់មានកិច្ចព្រមព្រៀងគ្នាសម្រាប់ដោះស្រាយជម្លោះដែលគេរង់ចាំយូរក៏ដោយ។
រដ្ឋមន្ដ្រីការបរទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ម៉ាទី ណាតាឡេហ្កាវ៉ា (Marty Natalegawa) បានស្នើឲ្យសមាគមអាស៊ាន និងចិនរៀបចំឲ្យមាន ការទាក់ទងគ្នាតាមរយៈ “ខ្សែទូរសព្ទពិសេស” ដើម្បីបន្ធូរស្ថានការតានតឹង ហើយជៀសវាងការប្រឈមដាក់គ្នា ថែមទៀតអំពីជម្លោះនៅលើតំបន់ សមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង។
លោកថ្លែងថា យន្ដការសុវត្ថិភាពនេះ គួរតែត្រូវបានបង្កើតឡើង ទោះបីជា អាស៊ាននិង ចិន ដែលជាអ្នកទាមទារមួយផ្នែកដ៏ធំនៃសមុទ្រនេះ នៅតែមិនទាន់មានការព្រមព្រៀងគ្នាលើក្រមប្រតិបត្ដិអំពីមធ្យោបាយដោះស្រាយជម្លោះក៏ដោយ។
«អ្វីដែលឥណ្ឌូណេស៊ីស្វែងរក ខណៈដែលយើងកំពុងរៀបចំក្រមប្រតិបត្ដិនោះគឺការប្ដេជ្ញាមូយពីសំណាក់សមាគមអាស៊ាន និងចិន ដើម្បីរៀបចំឲ្យមានការទាក់ទងគ្នាជាពិសេស ដើម្បីជៀសវាងការប្រឈមមុខដាក់គ្នានៅពេលអនាគត មុនពេលដែលក្រមប្រតិបត្ដិចេញជារូបរាង ។ យើងអាចនិយាយឆ្លើយឆ្លងគ្នា ហើយចរចាគ្នា បើកាលណាមានជម្លោះកើតឡើង»។
សេចក្ដីស្នើនោះជាសញ្ញាបង្ហាញ អ្វីដែលក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បានរំពឹងទុកពីមុនរួចមកហើយថាចិន និងអាស៊ាន នឹងមិនឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងគ្នាអំពីមធ្យោបាយបញ្ចប់ជម្លោះ។
ប្រទេសបួននៃសមាជិក អាស៊ានដែលរួមមាន ហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ី ប្រុយណេ និង វៀតណាម បានទាមទារមួយផ្នែកនៃសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង។ តែការទាមទារធំធេងរបស់ចិនចំពោះផ្លូវទឹកជាចំណុចក្ដៅជាមួយអាស៊ាន។ ប្រទេសសមាជិកអាស៊ានទាំងបួនបានជំរុញឲ្យចិនដោះស្រាយជម្លោះជាមួយប្លុកអាស៊ានទាំងមូល តែគេជឿថាចិនចង់ដោះស្រាយជាមួយប្រទេសនីមួយៗ។
លោក ណាតាឡេហ្កាវ៉ា ថ្លែងថា ទោះបីជាក្រមប្រតិបត្ដិអាចនឹងមិនឈានដល់ការសម្រេចបាននៅប៉ុន្មានថ្ងៃខាងមុខនេះក្តី វាអាចនឹងមានការរីកចម្រើនក្នុងអំឡុងពេលប្រជុំមេដឹកនាំ អាស៊ានដែលនឹងប្រព្រិត្ដធ្វើនៅថ្ងៃអាទិត្យនេះ។
«ខ្ញុំគិតថា យើងនឹងមានសង្ឃឹម។ ឥណ្ឌូណេស៊ី ចង់ឃើញការធានាថា យើងមិនខកខានទេ។ បើយើងនៅនឹងមួយកន្លែង នោះមានន័យថា យើងដើរថយក្រោយ»។
នៅពេលនេះ អាស៊ានហាក់ដូចជាមានចលនាទៅមុខឆ្ពោះទៅរកករណីថ្មីមួយទៀត គឺ សេចក្ដីប្រកាសទូទាំងតំបន់អំពីសិទ្ឋិមនុស្ស។ មេដឹកនាំអាស៊ានត្រូវកំណត់និងចុះហត្ថលេខាលើឯកសារនៅថ្ងៃអាទិត្យ។ តែអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សនិយាយថា សេចក្ដីប្រកាសនោះ មិនមានបទដ្ឋានអន្ដរជាតិទេ ហើយក្រុមនោះបានរិះគន់ភាពសម្ងាត់ក្នុងការព្រាងសេចក្ដីប្រកាស។
នៅក្នុងចំណោមអ្នករិះគន់ រួមមានអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិជាពិសេស គេមានការភ្ញាក់ផ្អើលខ្លាំងចំពោះសេចក្ដីព្រាងនៅអតីតកាល ថា សិទ្ធិមនុស្សអាស្រ័យលើបរិបទជាតិ និងតំបន់ និងភាពខុសគ្នាខាងវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាសនា។
តែលោក រដ្ឋមន្ដ្រី ណាតាលេហ្កាវ៉ា វាយតម្លៃទាបលើការព្រួយបារម្ភដូច្នោះកាលពីថ្ងៃសៅរ៍។
«បរិបទតំបន់មិនមែនជាឧបសគ្គទេ។ វាវិវត្តជានិច្ច ។ ចូរស្រមៃមើលបរិបទជាតិ នៅភូមាកាលពីពីរឆ្នាំមុន។ វាមានបរិបទជាតិខុសពីពេលនេះ។ ហេតុដូច្នេះហើយពេលដែលយើងនិយាយអំពីបរិបទតំបន់ វាគ្រាន់តែបង្ហាញការពិតជាក់លាក់ថា សេចក្ដីប្រកាសអំពីសិទ្ធិមនុស្សត្រូវយកទៅអនុវត្ដនៅក្នុងប្រទេសពាក់ព័ន្ធ។ វា មិនមែនជាការប៉ុនប៉ងបំបាត់ចោលការប្ដេជ្ញាចិត្ដនោះទេ ដោយសារតែតំបន់តែងតែមានការវិវត្តប្រែប្រួល»។
មេដឹកនាំអាស៊ាននឹងចាប់ផ្ដើមពិភាក្សាទល់មុខគ្នាក្នុងកិច្ចប្រជុំនៅថ្ងៃអាទិត្យនេះ។ ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកបារាក អូបាម៉ា កំណត់នឹងទៅដល់នៅល្ងាចថ្ងៃចន្ទ៕
សរសេរសម្រួលដោយអ៊ូ ធួក
