វ៉ាស៊ីនតោន —
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែនបានអំពាវនាវដល់ពលរដ្ឋកម្ពុជាឲ្យប្រកាន់ជំហរសន្តិភាព មុនពេលតុលាការអន្តរជាតិបកស្រាយសាលដីការអំពីរឿងក្តីប្រាសាទព្រះវិហារនៅថ្ងៃច័ន្ទខាងមុខ ដោយអះអាងថា កម្ពុជានឹងទទួលយកលទ្ធផលនៃការបកស្រាយនោះ ដើម្បីសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងការអភិវឌ្ឍនៃប្រទេសទាំងពីរ។
«គឺក្នុងប្រការនេះហើយដែលខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ និងលោកជំទាវយីងឡាក់ ស៊ីណា វ៉ាត់ នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃ មានជំហរស្របគ្នាថា បើទោះបីសាលដីការរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនៅថ្ងៃទី១១ខែវិច្ចិកា ឆ្នាំ២០១៣ខាងមុខនេះ ចេញមកបែបណាក៏ដោយ ក៏ប្រទេសទាំងពីរត្រូវតែគោរពតាមសេចក្តីសម្រេចនេះ ហើយខិតខំរក្សាឲ្យខាងតែបាននូវសន្តិភាពនិងស្ថិរភាពនៅតាមបណ្តោយព្រំដែន»។
លោកហ៊ុន សែនថ្លែងដូច្នេះទៅកាន់ប្រជាជាតិកាលពីយប់ថ្ងៃអង្គារតាមរយៈទូរ ទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា។
តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្នុងទីក្រុងឡាអេគ្រោងនឹងសម្រេចបកស្រាយរឿងក្តីប្រាសាទព្រះវិហារនៅថ្ងៃច័ន្ទសប្តាហ៍ខាងមុខចំពោះការប្រទាញប្រទង់គ្នារឿងដី ក្បែរតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារដែលកម្ពុជានិងថៃបានអះអាងថា ជាកម្មសិទ្ធិរៀងៗ ខ្លួន។ ទំនាស់នេះបានធ្វើឲ្យមានការតានតឹងនិងវាយប្រហារគ្នាជាច្រើនលើក រវាងយោធានៃប្រទេសទាំងពីរចាប់តាំងពីខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៨មក ដែលបង្កឲ្យមនុស្សស្លាប់ របួស ចាកចេញពីផ្ទះសម្បែង និងប៉ះពាល់ដល់ប្រាសាទព្រះវិហារដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។
បញ្ហាមិនឈ្នះមិនចាញ់និងការដែលមិនអាចរកដំណោះស្រាយបាននេះហើយដែលធ្វើឲ្យតុលាការអន្តរជាតិសុខចិត្តទទួលយកសំណើរបស់កម្ពុជាដើម្បីបកស្រាយសាលដីការឆ្នាំ១៩៦២ឡើងវិញ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនបានអះអាងថា តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិជាយន្តការដែលអាចបញ្ចប់ជម្លោះដោយសន្តិវិធី រវាងកម្ពុជានិងថៃ ដែលមិនអាចដោះស្រាយជាមួយគ្នាបាននោះ។
«ការដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាស្នើសុំឲ្យតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបកស្រាយសាលដីការឆ្នាំ១៩៦២នេះគឺមិនមែនដុតបំពក់បន្ថៃមនូវជម្លោះឬដើម្បីមហិច្ឆតា ដណ្តើមទឹកដីពីប្រទេសជិតខាងនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ រាជរដ្ឋាភិបាលយល់ថា ចំណាត់ការនេះគឺជាមធ្យោបាយមួយប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាពនិងចាំបាច់បំផុត ដើម្បីឲ្យភាគីទាំងពីរអាចឈានទៅបញ្ចប់បញ្ហានេះបានប្រកបដោយសន្តិវិធី ក្នុងស្មារតីនៃការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ ការគោរពអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងបូរណភាពទឹកដីទៅវិញទៅមក និងការរក្សាទំនាក់ទំនងជាអ្នកជិតខាងល្អ»។
ថ្លែងទៅកាន់ប្រជាជាតិតាមរយៈទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា លោកហ៊ុន សែនបានអំពាវនាវឲ្យមានការបញ្ជៀសការប៉ះទង្គិចជាមួយថៃ ទាំងយោធានិងប្រជាពលរដ្ឋ។
«ក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធគ្រប់ប្រភេទ ដែលកំពុងបំពេញភារកិច្ចការពារព្រំដែន សូមរក្សាភាពស្ងប់ស្ងាត់ ប្រកាន់ការអត់ធ្មត់និងចៀសវាងសកម្មភាពទាំងឡាយណា ដែលអាចបង្កភាពតានតឹង ឬប៉ះទង្គិចគ្នាជាយថាហេតុ»។
លោកបណ្ឌិតឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគឯករាជ្យ បានសាទរចំពោះសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដោយចាត់ទុកថា ជារឿងសមរម្យ និងបង្ហាញពីភាពចាស់ទុំនៃប្រជាជាតិដែលមិនប្រើកម្លាំងដោះស្រាយ តែប្រើច្បាប់ដោះស្រាយ។
«ប្រសិនបើយើងមានអរិភាពជាមួយថៃ ហើយគ្រាន់តែថៃបិទព្រំដែនខ្លះៗ ក៏យើងមានការលំបាក ឬមួយក៏គេបញ្ឈប់ការងាររបស់បងប្អូនខ្មែរយើងរាប់សែននាក់ដែលទៅធ្វើការនៅប្រទេសគេ ហើយយើងត្រឡប់មកវិញ ក៏យើងលំបាកច្រើនដែរ។ ហើយយើងនៅមានបញ្ហាព្រំដែនទឹក។ យើងមានធនធានធម្មជាតិក្រោមទឹកសមុទ្រហ្នឹង ដែលត្រូវចរចាជាមួយគ្នាដើម្បីដោះស្រាយនិងកំណត់ព្រំដែនឬក៏គម្រោងការអភិវឌ្ឍរួមគ្នា»។
ថ្លែងក្នុងកម្មវិធីហេឡូវីអូអេកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ លោកម៉ុងហៃបានបន្តថា កម្ពុជាគួរសុខចិត្តទទួលយកលទ្ធផលរបស់តុលាការ តែមិនត្រូវបន្តុះបង្អាប់ថៃទេ ក្នុងលក្ខខណ្ឌដែលយើងឈ្នះ។
«យើងត្រូវតែសុខចិត្តទទួលស្គាល់ ឬមួយក៏យើងអរសប្បាយ ប្រសិនបើជាយើងបានឈ្នះរឿងក្តីនេះ។ ហើយបើចាញ់ ក៏យើងសុខចិត្តទទួលទៅរបៀបជាអ្នកមានគំនិតចាស់ទុំ ហើយក៏ក្នុងកាលៈទេសៈប្រទេសសព្វថ្ងៃនេះ និងទៅអនាគតទៀត យើងត្រូវតែចៀសវាងនូវអរិភាពជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាង»។
កម្ពុជាដឹកនាំដោយសម្តេចឳព្រះបាទសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុបានដណ្តើមយកប្រាសាទព្រះវិហាររបស់ខ្មែរពីការកាន់កាប់របស់ថៃកាលពីថ្ងៃទី១៥ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ ដោយឈ្នះក្តីនៅតុលាការក្រុងឡាអេ។ ហើយការចុះបញ្ជីប្រាសាទ ព្រះវិហារចូលទៅក្នុងបេតិកភ័ណ្ឌវប្បធម៌ពិភពលោក កាលពីថ្ងៃ៨ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨នោះ បានធ្វើឲ្យប្រទេសថៃមិនសប្បាយចិត្ត។
ព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ ដែលមានប្រវែងជាង៨០០គីឡូម៉ែតនោះ មិនទាន់ដោះស្រាយរួច និងមិនទាន់បានកំណត់ព្រំដែនច្បាស់លាស់ទាំងអស់នៅឡើយទេ។ បញ្ហាបច្ចេកទេស និងការប្រើប្រាស់រឿងនេះជាឧបករណ៍ដើម្បីបំផុសបញ្ហាជាតិនិយម និងកេងចំណេញនយោបាយក្នុងប្រទេសទាំងពីរ ត្រូវគេគិតថា ជាការរួមចំណែកធ្វើឲ្យបញ្ហាវិវាទព្រំដែននេះមិនអាចដោះស្រាយបាននៅឡើយ ហើយចេះតែបន្តមានបញ្ហាវិវាទព្រំដែនរាប់សិបទសវត្សរ៍មក៕
«គឺក្នុងប្រការនេះហើយដែលខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំ និងលោកជំទាវយីងឡាក់ ស៊ីណា វ៉ាត់ នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃ មានជំហរស្របគ្នាថា បើទោះបីសាលដីការរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនៅថ្ងៃទី១១ខែវិច្ចិកា ឆ្នាំ២០១៣ខាងមុខនេះ ចេញមកបែបណាក៏ដោយ ក៏ប្រទេសទាំងពីរត្រូវតែគោរពតាមសេចក្តីសម្រេចនេះ ហើយខិតខំរក្សាឲ្យខាងតែបាននូវសន្តិភាពនិងស្ថិរភាពនៅតាមបណ្តោយព្រំដែន»។
លោកហ៊ុន សែនថ្លែងដូច្នេះទៅកាន់ប្រជាជាតិកាលពីយប់ថ្ងៃអង្គារតាមរយៈទូរ ទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា។
តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្នុងទីក្រុងឡាអេគ្រោងនឹងសម្រេចបកស្រាយរឿងក្តីប្រាសាទព្រះវិហារនៅថ្ងៃច័ន្ទសប្តាហ៍ខាងមុខចំពោះការប្រទាញប្រទង់គ្នារឿងដី ក្បែរតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារដែលកម្ពុជានិងថៃបានអះអាងថា ជាកម្មសិទ្ធិរៀងៗ ខ្លួន។ ទំនាស់នេះបានធ្វើឲ្យមានការតានតឹងនិងវាយប្រហារគ្នាជាច្រើនលើក រវាងយោធានៃប្រទេសទាំងពីរចាប់តាំងពីខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៨មក ដែលបង្កឲ្យមនុស្សស្លាប់ របួស ចាកចេញពីផ្ទះសម្បែង និងប៉ះពាល់ដល់ប្រាសាទព្រះវិហារដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។
បញ្ហាមិនឈ្នះមិនចាញ់និងការដែលមិនអាចរកដំណោះស្រាយបាននេះហើយដែលធ្វើឲ្យតុលាការអន្តរជាតិសុខចិត្តទទួលយកសំណើរបស់កម្ពុជាដើម្បីបកស្រាយសាលដីការឆ្នាំ១៩៦២ឡើងវិញ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនបានអះអាងថា តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិជាយន្តការដែលអាចបញ្ចប់ជម្លោះដោយសន្តិវិធី រវាងកម្ពុជានិងថៃ ដែលមិនអាចដោះស្រាយជាមួយគ្នាបាននោះ។
«ការដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាស្នើសុំឲ្យតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបកស្រាយសាលដីការឆ្នាំ១៩៦២នេះគឺមិនមែនដុតបំពក់បន្ថៃមនូវជម្លោះឬដើម្បីមហិច្ឆតា ដណ្តើមទឹកដីពីប្រទេសជិតខាងនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ រាជរដ្ឋាភិបាលយល់ថា ចំណាត់ការនេះគឺជាមធ្យោបាយមួយប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាពនិងចាំបាច់បំផុត ដើម្បីឲ្យភាគីទាំងពីរអាចឈានទៅបញ្ចប់បញ្ហានេះបានប្រកបដោយសន្តិវិធី ក្នុងស្មារតីនៃការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ ការគោរពអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងបូរណភាពទឹកដីទៅវិញទៅមក និងការរក្សាទំនាក់ទំនងជាអ្នកជិតខាងល្អ»។
ថ្លែងទៅកាន់ប្រជាជាតិតាមរយៈទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា លោកហ៊ុន សែនបានអំពាវនាវឲ្យមានការបញ្ជៀសការប៉ះទង្គិចជាមួយថៃ ទាំងយោធានិងប្រជាពលរដ្ឋ។
«ក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធគ្រប់ប្រភេទ ដែលកំពុងបំពេញភារកិច្ចការពារព្រំដែន សូមរក្សាភាពស្ងប់ស្ងាត់ ប្រកាន់ការអត់ធ្មត់និងចៀសវាងសកម្មភាពទាំងឡាយណា ដែលអាចបង្កភាពតានតឹង ឬប៉ះទង្គិចគ្នាជាយថាហេតុ»។
លោកបណ្ឌិតឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគឯករាជ្យ បានសាទរចំពោះសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដោយចាត់ទុកថា ជារឿងសមរម្យ និងបង្ហាញពីភាពចាស់ទុំនៃប្រជាជាតិដែលមិនប្រើកម្លាំងដោះស្រាយ តែប្រើច្បាប់ដោះស្រាយ។
«ប្រសិនបើយើងមានអរិភាពជាមួយថៃ ហើយគ្រាន់តែថៃបិទព្រំដែនខ្លះៗ ក៏យើងមានការលំបាក ឬមួយក៏គេបញ្ឈប់ការងាររបស់បងប្អូនខ្មែរយើងរាប់សែននាក់ដែលទៅធ្វើការនៅប្រទេសគេ ហើយយើងត្រឡប់មកវិញ ក៏យើងលំបាកច្រើនដែរ។ ហើយយើងនៅមានបញ្ហាព្រំដែនទឹក។ យើងមានធនធានធម្មជាតិក្រោមទឹកសមុទ្រហ្នឹង ដែលត្រូវចរចាជាមួយគ្នាដើម្បីដោះស្រាយនិងកំណត់ព្រំដែនឬក៏គម្រោងការអភិវឌ្ឍរួមគ្នា»។
ថ្លែងក្នុងកម្មវិធីហេឡូវីអូអេកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ លោកម៉ុងហៃបានបន្តថា កម្ពុជាគួរសុខចិត្តទទួលយកលទ្ធផលរបស់តុលាការ តែមិនត្រូវបន្តុះបង្អាប់ថៃទេ ក្នុងលក្ខខណ្ឌដែលយើងឈ្នះ។
«យើងត្រូវតែសុខចិត្តទទួលស្គាល់ ឬមួយក៏យើងអរសប្បាយ ប្រសិនបើជាយើងបានឈ្នះរឿងក្តីនេះ។ ហើយបើចាញ់ ក៏យើងសុខចិត្តទទួលទៅរបៀបជាអ្នកមានគំនិតចាស់ទុំ ហើយក៏ក្នុងកាលៈទេសៈប្រទេសសព្វថ្ងៃនេះ និងទៅអនាគតទៀត យើងត្រូវតែចៀសវាងនូវអរិភាពជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាង»។
កម្ពុជាដឹកនាំដោយសម្តេចឳព្រះបាទសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុបានដណ្តើមយកប្រាសាទព្រះវិហាររបស់ខ្មែរពីការកាន់កាប់របស់ថៃកាលពីថ្ងៃទី១៥ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ ដោយឈ្នះក្តីនៅតុលាការក្រុងឡាអេ។ ហើយការចុះបញ្ជីប្រាសាទ ព្រះវិហារចូលទៅក្នុងបេតិកភ័ណ្ឌវប្បធម៌ពិភពលោក កាលពីថ្ងៃ៨ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨នោះ បានធ្វើឲ្យប្រទេសថៃមិនសប្បាយចិត្ត។
ព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ ដែលមានប្រវែងជាង៨០០គីឡូម៉ែតនោះ មិនទាន់ដោះស្រាយរួច និងមិនទាន់បានកំណត់ព្រំដែនច្បាស់លាស់ទាំងអស់នៅឡើយទេ។ បញ្ហាបច្ចេកទេស និងការប្រើប្រាស់រឿងនេះជាឧបករណ៍ដើម្បីបំផុសបញ្ហាជាតិនិយម និងកេងចំណេញនយោបាយក្នុងប្រទេសទាំងពីរ ត្រូវគេគិតថា ជាការរួមចំណែកធ្វើឲ្យបញ្ហាវិវាទព្រំដែននេះមិនអាចដោះស្រាយបាននៅឡើយ ហើយចេះតែបន្តមានបញ្ហាវិវាទព្រំដែនរាប់សិបទសវត្សរ៍មក៕
