ដោយ Nash Jenkins
វ៉ាស៊ីនតោន៖ នៅពេលដែលសន្និសីទក្នុងតំបន់របស់អាស៊ានបានបញ្ចប់ដោយគ្មានការមូលមតិគ្នានៅទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតមានបន្តមកទៀតបានបង្ហាញឲ្យឃើញបរាជ័យធំពីរ។ មានការមិនអាចធ្វើសេចក្តីព្រាងត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់មួយបានសម្រាប់ដោះស្រាយជម្លោះដែនទឹកនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងហើយក្រោយមកមានផលវិបាកពីបរាជ័យទាំងនេះ ដូចជាការមិនយកចិត្តទុកដាក់នឹងបញ្ហាដែលត្រូវធ្វើឲ្យទាន់ពេលវេលា ដែលឥឡូវបានទុកមួយអន្លើសិន។
ផែនការសម្រាប់បង្កើតសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចមួយនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ីជាប្រធានបទមួយដែលមិនសូវមានឮការបញ្ចេញយោបល់ជាស្ថាបនាទេចាប់តាំងពីពេលដែលរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ានបានធ្វើសេចក្តីព្រាងពីដំបូង អំពីគម្រោងសម្រាប់បង្កើត«សមាគមអាស៊ានរួមគ្នាដ៏ខ្លាំងនិងជិតស្និទ្ធជាងមុន»មួយ កាលពីឆ្នាំ ២០០៨។
ផែនការនេះអំពាវនាវឲ្យមានការបង្កើតសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចមួយរបស់អាស៊ាន ទុកជាអង្គភាពសេដ្ឋកិច្ចពហុភាគីមួយ ដែលនឹងគ្រប់គ្រងលើប្រទេសអាស៊ានទាំងអស់ ដោយមានប្រព័ន្ធផ្សាររួមតែមួយ បើកឲ្យមានលំហូរទំនិញ សេវា មូលធន និងវិនិយោគទុន ទៅវិញទៅមកដោយសេរី។
នេះជាគោលដៅដ៏ទូលំទូលាយមួយ ដែលមានទ្រឹស្តីសេដ្ឋកិច្ចជាធំ តែជាលទ្ធផលនឹងជៀសមិនផុតពីទ្រឹស្តីនយោបាយ សង្គមនិងវប្បធម៌មួយបានទេ ហើយក៏ជាគោលដៅដ៏លោភលន់មួយ ដែលមន្ត្រីនិងអ្នកតំណាងអាស៊ាននៅទីបំផុតបានទទួលស្គាល់។
គម្រោងសម្រាប់សហគមន៍អាស៊ានមួយ ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ទុកជាក្បួនណែនាំសម្រាប់ការរួមបញ្ចូលគ្នា បានកំណត់ឆ្នាំ ២០១៥ ជាទិសដៅដែលពិភពលោកអាចមើលឃើញលទ្ធផលច្បាស់លាស់នៃកិច្ចប្រឹងប្រែងនៅក្នុងការរួមបញ្ចូលសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់។ពេលវេលាស្ថាបនាសហគមន៍ក្នុងរយៈពេល ប្រាំមួយឆ្នាំ ឥឡូវបានកន្លងផុតអស់ពាក់កណ្តាលទៅហើយ ដោយមានការជឿនលឿនជាដុំកំភួនដ៏តិចតួច ឆ្ពោះទៅរកការរួមបញ្ចូលសេដ្ឋកិច្ច។
ផែនការនោះផ្ទាល់មានភាពទូលំទូលាយណាស់ ដែលបានសរសេរឲ្យមានន័យមិនច្បាស់លាស់ ដូចសេចក្តីផ្តួចផ្តើមភាគច្រើនឯទៀតរបស់អាស៊ាន ហើយបានសរសើរដល់អង្គភាពដែលគេបានគិតទុកក្នុងចិត្តនេះ ថាជា«សហគមន៍មួយនៃគុណសម្បត្តិនិងបរិមាណ យោងទៅតាមបទប្បញ្ញតិ»។
លោក ហ្ក្រេកហ្កូរី ផូលលីង(Gregory Poling) អ្នកស្រាវជ្រាវនៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការសិក្សាយុទ្ធសាស្រ្តនិងអន្តរជាតិនៅក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានឲ្យដឹងថា ជំហានសំខាន់បំផុតឆ្ពោះទៅរកឯកភាពវូបនីយកម្មតាំងពីឆ្នាំ ២០០៩ មក គឺមានតែការអនុវត្តឈ្មោះ ASEAN Single Window ឬ«ច្រកចេញចូលតែមួយរបស់អាស៊ាន»។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះជាការបន្ធូរបទដ្ឋានខាងគយ ដែលបានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំដើម្បីបង្កើតឡើង ហើយមកទល់នឹងពេលនេះមានប្រើតែនៅក្នុងប្រទេសខ្លះប៉ុណ្ណោះទេ។
លោក Poling ថ្លែងថា ការជឿនលឿនដ៏តិចតួចនេះជាលំនាំធម្មតាសម្រាប់មាគ៌ានិយតកម្មរបស់អាស៊ាន ហើយថាវិធានការដើម្បីបង្កើតសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ច អាស៊ាន ក៏នឹងមានដំណើរយឺតៗដូចគ្នានេះដែរ។ បើនិយាយឲ្យចំទៅ គឺថាគម្រោងសម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៥ នេះ នឹងមិនមានការផ្លាស់ប្តូរអ្វីច្រើនទេ។
«លោកអ្នកនឹងឃើញនៅគ្រប់កិច្ចប្រឹងប្រែង។ អាស៊ាននឹងកំណត់ពេលវេលា ហើយនិយាយថា ‘យើងនឹងមានផ្សាររូបិយបណ្ណរួមគ្នានៅថ្ងៃនេះ'។ តែពេលថ្ងៃនេះមកដល់ អាស៊ានទើបនឹងទៅដល់ជំហានទីមួយនៃជំហានប្រាំ ហើយពួកគេយល់ព្រមដោយមូលមតិគ្នាថា នឹងចាប់ធ្វើជំហានទីពីរ ទីបី ។ល។ រហូតដល់ចប់»។
នាបច្ចុប្បន្ន អ្វីដែលជាគម្រោងសម្រាប់បណ្តាញនៃប្រទេសរួមបញ្ចូលទាំងមូលរបស់ អាស៊ាន គឺពិតជាអ្វីដែលខុសស្រឡះពីនេះទៅវិញ។ ប្រទេសទាំងដប់ជាសមាជិក មានប្រព័ន្ធនយោបាយ ហិរញ្ញវត្ថុ និងវប្បធម៌ខុសៗគ្នា ដោយនៅចុងម្ខាង មានប្រទេសសឹង្ហបូរី ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចមូលធននិយមដ៏ជឿនលឿនបំផុតមួយក្នុងពិភពលោក និងនៅចុងម្ខាងទៀតមានប្រទេសដូចជាលាវជាដើម ដែលមានឈ្មោះនៅក្នុងបញ្ជីប្រចាំឆ្នាំរបស់អ.ស.ប ជាប្រទេសមានការលូតលាស់តិចបំផុតក្នុងពិភពលោក។
លោក Poling បញ្ជាក់ថា គម្លាតផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍នេះជាកត្តាចាំបាច់ណាស់ដែលមិនត្រូវមានការរួមបញ្ចូលគ្នាជាសហគមន៍មួយទេ ពីព្រោះប្រទេសដូចជា លាវនិងកម្ពុជា ច្បាស់ជាមិនមានសមត្ថភាពអាចតាមប្រទេសឯទៀតបានទេ។
ការសម្រួលទៅតាមការខ្វះខាតរបស់ប្រទេសទាំងនេះ ភាគច្រើនបណ្តាលឲ្យមានការគិតគូរឡើងវិញតាមក្រោយមកទៀត ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរគោលដៅ ពេលវេលាកំណត់ ដែលនៅទីបញ្ចប់ធ្វើឲ្យប្រទេសទន់ខ្សោយទាំងនោះ ឃ្លាតនៅក្រោយកាន់តែឆ្ងាយទៅៗ។
«អាស៊ានមិនអាចកំណត់ពេលវេលាជាក់លាក់សម្រាប់ធ្វើអ្វីមួយបានទេ ហើយមិនអាចផ្លាស់ប្តូរពេលវេលាទាំងនោះបានទៀត នៅពេលណាដែលគេមើលឃើញច្បាស់ថាពេលវេលាទាំងនោះមិនអាចធ្វើឲ្យសម្រេចបានទេ។ ហេតុនេះហើយបានជាគេធ្វើសេចក្តីប្រកាសមិនឲ្យច្បាស់លាស់ ដូចជាថា ‘ប្រទេសមិនសូវជឿនលឿននឹងលើកលែងពីតម្រូវការទាំងនេះ រហូតទៅដល់ពេលណាដែលពួកគេមានសមត្ថភាពអាចធ្វើតាមបាន’។ ករណីនេះមានន័យថា យើងនឹងឈានជើងទៅមុខ ដោយគ្មានប្រទេសទន់ខ្យោយក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ រហូតដល់ពេលដែលប្រទេសទាំងនេះសម្រេចថាពួកគេបានប្រុងប្រៀបខ្លួនជាស្រេច ដើម្បីចូលរួម»។
ការជឿនលឿនក៏មានស្តួចស្តើងដែរ ដោយសារជម្លោះមនោគមវិជ្ជាក្នុងតំបន់ ដែលបានរីករិតតែធំឡើងពីការមិនចុះសម្រុងគ្នាលើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង នៅសន្និសីទអាស៊ាននៅក្រុងភ្នំពេញ។ បរាជ័យរបស់មេដឹកនាំ អាស៊ាន ក្នុងការសម្រេចសេចក្តីព្រាងនៃផែនការជាក់លាក់មួយសម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហានេះ បានបង្ហាញឲ្យឃើញច្បាស់នៅក្នុងការខ្វែងគំនិតគ្នានិងការចោទប្រកាន់គ្នាដ៏ជូរចត់អំពីរឿងពុករលួយ ហើយលាតត្រដាងឲ្យគេមើលឃើញនូវការមិនស្រុះស្រួលគ្នាជាចាំបាច់នៅក្នុងភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍។
លោក Poling ថ្លែងថា និយាយឲ្យខ្លី ផែនការពិតប្រាកដណាមួយដើម្បីបង្រួបបង្រួម អាស៊ាន ឲ្យទៅជាអង្គភាពសេដ្ឋកិច្ចរួមតែមួយតាមពេលវេលាកំណត់ គឺជា «សេចក្តីប្រាថ្នា»។ ការលូតលាស់នឹងមើលឃើញច្បាស់បំផុតនៅក្នុងប្រទេសថ្នាក់កណ្តាល ដូចជា ម៉ាឡេស៊ី និង ថៃ ដែលនឹងបានទទួលផលច្រើនជាងគេ។ តាមអាការៈក្រៅ ផែនការនេះបង្ហាញឲ្យឃើញភិនភាគនិងដំណើរការស្រដៀងគ្នានឹងសហភាព អឺរ៉ុប ដែលធ្វើឲ្យមានសេចក្តីព្រួយបារម្ភ បន្ទាប់ពីមានវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនៅក្នុងតំបន់ប្រើប្រាក់ អឺរ៉ូ។
លោក Poling បានបដិសេធការប្រៀបប្រដូចនេះ ដោយបានរំលឹកអំពីពាក្យរបស់មេដឹកនាំ អាស៊ាន។
ឯកសារមួយដែលមន្រ្តីអាស៊ានបានចែកចាយក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ដើម្បីបំភ្លឺសេចក្តីព្រួយបារម្ភដែលមានចារនៅក្នុងផែនការសម្រាប់សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ច អាស៊ាន បានអានយ៉ាងដូច្នេះ៖ «សហភាពអឺរ៉ុប ជាគំរូនៃការបង្រួបបង្រួមមួយ ដែលខុសគ្នាទាំងស្រុងពី អាស៊ាន»។
នៅក្នុងការពន្យល់អំពីភាពខុសគ្នាសំខាន់ៗ រវាងទ្វីប អឺរ៉ុប និង ភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ លោក Poling បានវែកញែកអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃទ្វីប អឺរ៉ុប ដែលមានជម្លោះដ៏យូរឆ្លងព្រំដែន ផ្ទុយគ្នាពីការនៅបែកតែឯងនៃប្រទេសនិមួយៗក្នុងភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ សំខាន់បំផុតគឺនៅមានបញ្ហានៃភាពខុសពីគ្នា៖ គម្លាតខាងសមត្ថភាពរវាងប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានខ្លះ ប្រហែលជាមានទំហំធំពេក ដែលមិនអាចភ្ជាប់គ្នាបានទេ។
«សុំពិនិត្យមើលតំបន់ប្រើប្រាក់ អឺរ៉ូ។ សុំមើលប្រទេស ដូចជា អាឡឺម៉ង់ ហើយប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រទេស ក្រិក។ ប្រទេសទាំងពីរនេះមានគម្លាតដ៏តូចបំផុត បើប្រៀបធៀបទៅនឹងគម្លាតរវាងប្រទេសសឹង្ហបូរីនិងប្រទេសលាវ»។
នៅក្រោយវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ អឺរ៉ុប មេដឹកនាំ អាស៊ាន បានវាយតម្លៃផែនការរបស់ខ្លួនជាថ្មីឡើងវិញសម្រាប់ការរួមបញ្ចូលគ្នា។ អាស៊ាន គ្មានផែនការបង្កើតរូបិយបណ្ណរួមឬអត្តសញ្ញាណនយោបាយមួយទេ ហើយបើសិនជាគេមានផែនការ ប្រវត្តិសាស្រ្តថ្មីៗនេះនឹងធ្វើឲ្យមានការមន្ទិលសង្ស័យអំពីប្រសិទ្ធភាពនៃផែនការទាំងនោះ។
លោក Poling ថ្លែងថា ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន អាស៊ាន នឹងបន្តស្វែងរកលទ្ធភាពដ៏ងាយបំផុត ដើម្បីធ្វើការរួមបញ្ចូលគ្នា៖ គឺព្រឹត្តិការណ៍ដែលគេអាចការពារបាន ដើម្បីចងភ្ជាប់ប្រទេសទន់ខ្សោយបំផុតទៅនឹងប្រទេសខ្លាំងបំផុតក្នុងតំបន់៕៚
ប្រែសម្រួលដោយ កែរ យ៉ាន
