វ៉ាស៊ីនតោន៖ ក្រោយពេលគណបក្សជំទាស់ខកខានក្នុងការទាមទារឲ្យមានការកែប្រែប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត ហើយនិងការខកខានក្នុងការរកដំណោះស្រាយសម្រាប់លោក សម រង្ស៉ីចូលមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាបាននោះ ក្រុមមន្ត្រីគណបក្សជំទាស់អាចនឹង ទុកបញ្ហាឲ្យមានការជាប់គាំងនយោបាយ ដោយមិនចូលរួមការបោះឆ្នោត។
ក្រុមអ្នកវិភាគក្នុងប្រទេសកម្ពុជាអះអាងថា ទំនោរនយោបាយចុងក្រោយនេះទំនងជាអាចឲ្យមានការគិតគូររួមគ្នាឡើងវិញ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជានិងនៅអន្តរជាតិចំពោះដើម្បីឲ្យលោកសម រង្ស៊ីវិលត្រឡប់ចូលរួមការបោះឆ្នោតផង ការគិតគូរពីការពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិតេយ្យផងនិងការអវិវឌ្ឍផង។
លោកស្រី ជា វណ្ណាត អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យនៅកម្ពុជា អះអាងថា៖
«អញ្ចឹងតាមខ្ញុំស្មានមើលទៅច្បាស់ជាមានការថ្លឹងថ្លែងទាំងសងខាង ទាំងសហ គមន៍អន្តរជាតិ ទាំងប្រទេសកម្ពុជាធ្វើយ៉ាងណាអាចទទួលយកបានទាំងអស់ គ្នា។ ហើយខ្ញុំមើលទៅមិនទាន់រកបានអ្នកណាជាអ្នកផ្លូវចៅមហាដើម្បីនឹងដោះ ស្រាយបញ្ហាឯកឧត្តមសម រង្ស៉ីឲ្យមកចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតនោះទេ»។
លោកបណ្ឌិត សុខ ទូចបានទទួលស្គាល់ដែរថា ស្ថានការណ៍ទល់ច្រកចុងក្រោយ នឹងធ្វើឲ្យអ្នកនយោបាយខ្មែរចាប់ផ្តើមសម្រមសម្រួលគ្នា។
«ខ្ញុំយល់ថា អ្នកនយោបាយ ទឹកចុងក្រោយ អ្នកនយោបាយស្អីក៏ដោយ គេតថ្លៃគ្នា ហើយការដែលតថ្លៃវាទាល់តែមានសម្ពាធអីធ្ងន់ធ្ងរណាស់បានតថ្លៃគ្នាបាន។ ហើយកាលណាចេះតែដោះដូរបញ្ហាហ្នឹង វាលឿនពេក ធ្វើឲ្យគណបក្សប្រឆាំងចេះតែតទៅទៀត។ អញ្ចឹងគេទុកឲ្យតឹកចុងក្រោយ Final ឃើញថា ភាពតានតឹងមករកដំណោះស្រាយ ហើយបានគេដោះស្រាយ»។
ប៉ុន្តែក្រុមអ្នកវិភាគរួមទាំងលោកស្រី ជា វណ្ណាតបានចោទសួរថា ការសម្រេចចិត្តមិនចូលរួមរបស់គណបក្សជំទាស់ទាំងពីរក្នុងពេលបោះឆ្នោតនេះ តើគណបក្សជំទាស់ទាំងពីរមានភាពរឹងមាំផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណា? លោកស្រីថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះដោយទំនងជាសំដៅថា ក្នុងគណបក្សជំទាស់អាចមានមន្ត្រីខ្លះប្រទាញចូលរួមការបោះឆ្នោត ជាពិសេស នៅពេលមេដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរលាឈប់ពីគណបក្ស ហើយទៅបង្កើតគណបក្សថ្មីគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
លោកយឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យក្រុមជំទាស់បានអះអាងកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា គណបក្សជំទាស់កំពុងពិចារណាមិនចូលរួមការបោះឆ្នោត ក្រោយពេលគ្មានដំណោះស្រាយឲ្យមានគ.ជ.ប.មួយដែលក្រុមជំទាស់អះអាងថា គួរឲ្យជឿទុកចិត្ត និងដោយសារគ្មានដំណោះស្រាយនយោបាយណាមួយកើតឡើងនៅឡើយចំពោះមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនគឺលោកសម រង្ស៉ីដែលកំពុងនិរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេស។
ថ្លែងប្រាប់វីអូអេយ៉ាងខ្លីតាមរយៈការផ្ញើសារតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិច លោក ខៀវ កាញ៉ារិទ្ធ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានិងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មាន បានអះអាងថា លោកគ្មានជំនឿថា គណបក្សជំទាស់បោះបង់ចោលការបោះឆ្នោតទេ។
«គណបក្សជំទាស់នឹងមិនធ្វើពហិការចំពោះការបោះឆ្នោតទេ។ ហើយប្រសិន បើគេធ្វើពហិការវិញ នោះគណបក្សដទៃនឹងទទួលផលប្រយោជន៍ពីដំណើរការវិវត្តន៍នេះ»។
លោកខៀវ កាញ៉ារិទ្ធបានបញ្ជាក់ជាថ្មីថា ករណីលោកសម រង្ស៉ីជាការសម្រេចរបស់តុលាការ មិនមែនគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទេ។
លោកសម រង្ស៉ី ដែលជាមេដឹកនាំគណបក្សជំទាស់ដ៏ធំជាងគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា កំពុងបន្តនិរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេសជាង២ឆ្នាំហើយ ដោយសារជាប់ទោសរឿងដកតម្រុយបង្គោលព្រំដែនកម្ពុជាវៀតណាមកាលពីឆ្នាំ២០០៩។ លោកសម រង្ស៉ីបានរួមគ្នាជាមួយលោកកឹមសុខាបង្កើតជា គណបក្សថ្មីមួយគឺគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។
លោកបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ ប្រទេសជាច្រើនរួមទាំងសហគមន៍អឺរ៉ុប អាស៊ីនិង ស.រ.អា.ផងដើម្បីស្វះស្វែងរកការគាំទ្រនយោបាយពីបណ្តាប្រទេសទាំងនោះក្នុងការដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដើម្បីឲ្យលោកបានវិលត្រឡប់ទៅកម្ពុជាវិញ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនវិញបានបង្ហាញជំហរពីការជជែកគ្នារវាងខ្មែរនឹងខ្មែរលើបញ្ហាខ្មែរដែរ តែក្រោយមកបិទទ្វារទៅវិញ នៅពេលមានការរិះគន់ខ្លាំងពីលោកសម រង្ស៉ី មេដឹកនាំក្រុមជំទាស់ទៅលើគោលនយោបាយព្រំដែនរបស់លោកជាមួយប្រទេសវៀតណាម ដោយមិនខ្វល់នឹងការទទូចចង់បានរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលចង់ឃើញលោកសម រង្ស៉ីចូលប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជាសកល។
មេដឹកនាំនយោបាយកំពូលរបស់ប្រទេសគឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន លោកប្រធានរដ្ឋសភាហេង សំរិន និងលោកសម រង្ស៉ីបានស្ថិតនៅលើកោះបាលី ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី កាលពីដើមសប្តាហ៍ នៅពេលមានកិច្ចប្រជុំសភាអាស៊ាន «អៃបា» ។ តែគ្មានព័ត៌មានថា ក្រុមមេដឹកនាំនយោបាយ ដែលមានភាពតានតឹងជាមួយគ្នានេះ បានជួបគ្នាក្រោមការសម្របសម្រួល ណាមួយរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ីនោះទេ។
លោកសម រង្ស៉ីបានថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា ប្រទេសឥណ្ធូនេស៊ីនិងប្រទេសហ្វ៊ីលីពីនបានគាំទ្ររបាយការណ៍ចុងក្រោយរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសអ.ស.ប.ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជាគឺលោក ស៊ូយ៉ា ស៊ូ បេឌីដែលចង់ឃើញមានការកែទម្រង់យន្តការបោះឆ្នោតសេរី យុត្តិធម៌ ត្រឹមត្រូវពិតប្រាកដ។ ប្រទេសទាំងពីរក៏បានគាំទ្រឲ្យលោកវិលត្រឡប់ទៅកម្ពុជាវិញដើម្បីចូលរួមការបោះឆ្នោតផងដែរ ដែលលោកសម រង្ស៉ីចាត់ទុកថាជាការលើកទឹកចិត្តដ៏ធំសម្រាប់ក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
តំណាងប្រទេសជាច្រើនរួមទាំងស.រ.អា.និងសហគមន៍អឺរ៉ុបផង ធ្លាប់បានប្រកាសត្រួសៗហើយថា ពួកគេចង់ឃើញការបើកទូលាយឲ្យមានការចូលរួមពីលោកសម រង្ស៉ី ដែលជាមេដឹកនាំជំទាស់ដែលអាចប្រកួតប្រជែងស្មើភាពជាមួយគណបក្ស កាន់អំណាច ដឹកនាំដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលគ្រប់គ្រងប្រទេសជាង៣០ឆ្នាំនោះ។
ដោយឃើញប្រទេសហ្វ៊ីលីពីនចូលរួមយ៉ាងសកម្មជាមួយមេដឹកនាំជំទាស់គឺលោកសម រង្ស៉ី លោកស្រីជា វណ្ណាតបានថ្លែងបន្ថែមថា ប្រសិនបើមេដឹកនាំសម រង្ស៉ី មិនបានចូលរួមការបោះឆ្នោតនោះនឹងមានប្រតិកម្មពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។
«ពីព្រោះអ្វីដែលគេចង់ឃើញគឺលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលមាននិរន្តរភាព ព្រោះគេចង់បានការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹងឲ្យមាននិរន្តរភាពដែរ។ ទាំងពីរហ្នឹងត្រូវទៅជាមួយគ្នា មិនអាចថា សេដ្ឋកិច្ចត្រូវមាននិរន្តរភាពដោយមិនមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទៅជាមួយទេ។ អាហ្នឹងជាគោលការណ៍សំខាន់សម្រាប់បស្ចឹមប្រទេស ដើម្បីឲ្យគេចូលមកវិនិយោគនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើង»។
ចំណែកលោកសុខ ទូចបានកត់សម្គាល់ថា វិបត្តិនយោបាយឬការមិនចូលរួមរបស់លោកសម រង្ស៉ីនឹងធ្វើឲ្យមានសម្ពាធពីបស្ចឹមប្រទេស ហើយត្រូវប៉ះទង្គិចដល់អ្នកវិនិយោគទុន បញ្ហាកាត់ដេរដែលមានទីផ្សារនៅអឺរ៉ុបនិងស.រ.អា.ដែលជាសរសរទ្រូងសេដ្ឋកិច្ចដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ប្រទេស។
«ហើយបើមានវិបត្តិកាត់ដេរ យើងឃើញថា កម្មករហ្នឹងទៅណា? ទីផ្សារកាត់ដេរហ្នឹង។ អាហ្នឹងដែលជារឿងសំខាន់ដែលយើងសំឡឹងទៅមើលប្រសិនបើគណបក្សប្រឆាំងមិនចូលរួម ហើយកម្ពុជានឹងក្លាយទៅជាការហ៊ុំព័ទ្ធដូចភូមាទៀតហើយ»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកនៅតែជឿថា គណបក្សជំទាស់នឹងមិនបោះបង់ការបោះឆ្នោតទេ ដើម្បីភាពរីកចម្រើនផ្នែកប្រជាធិបតេយ្យ។
ចំណែកលោក កែវ ផល្លា ប្រធាននាយកដ្ឋានកិច្ចការច្បាប់ និងវិវាទកម្មនៃ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បានអះអាងថា ការបោះឆ្នោតនឹងប្រព្រឹត្តទៅតាមការគ្រោងទុកគឺថ្ងៃ២៨កក្កដាឆ្នាំ២០១៣ ហើយការមិនចូលរួមរបស់គណបក្សណាមួយមិនមែនជាឧបសគ្គរាំងស្ទះដល់ការបោះឆ្នោតទេ។
«ហើយការចូលរួម ឬមិនចូលរួមរបស់គណបក្សណាមួយនោះ គ.ជ.ប. អត់បានគិតអំពីបញ្ហាហ្នឹងទេ។ ការរៀបចំរបស់គ.ជ.ប.មិនតម្រូវថាគណបក្សនេះមិនចូលរួមរៀបចំមិនកើត គណបក្សនោះចូលរៀបចំមិនកើតនោះទេ គឺថាយើងរៀបចំតែទៅតាមច្បាប់»។
លោកបណ្ឌិត ពុទ្ធា ហង្ស នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតមួយឈ្មោះនិចហ្វិច បានអះអាងថា ការចូលរួមទាំងអស់គ្នា ទាំងគណបក្សជំទាស់ ទាំងគណបក្សកាន់អំណាចគឺជារឿងស្របនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។
«បើសិនមានគណបក្សជំទាស់សំខាន់មួយដែលមិនចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតហ្នឹង គឺដូចជាការបង្ហាញថា ការបើកទូលាយឲ្យមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹងមិនទូលំទូលាយដែរ»។
ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាប់ជាប់គាំងនយោបាយជាច្រើនលើក ហើយមេដឹកនាំនយោបាយ រួមទាំងលោកសម រង្ស៉ីផងធ្លាប់ត្រូវកាត់ទោស និងនិរទេសខ្លួនជាច្រើនលើកនៅក្រៅប្រទេស។
តែនៅពេលដែលការគាំងដំណើរផ្នែកនយោបាយដល់ទីខ្ពស់បំផុត ពលរដ្ឋស្តីបន្ទោសអ្នកនយោបាយថា មិនបានទទួលខុសត្រូវពីការរីកចម្រើនរបស់ប្រទេស ពេលនោះភាគីជម្លោះបានចាប់ផ្តើមចរចា មានសម្បទាននយោបាយទៅវិញទៅមក ហើយភាគីម្ខាងត្រូវបានរួចខ្លួនពីការចោទប្រកាន់ផ្លូវច្បាប់តាមរយៈការលើកលែងទោសពីព្រះមហាក្សត្រ ហើយវិលត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញដើម្បីបន្តអាជីពនយោបាយជាធម្មតា៕
ក្រុមអ្នកវិភាគក្នុងប្រទេសកម្ពុជាអះអាងថា ទំនោរនយោបាយចុងក្រោយនេះទំនងជាអាចឲ្យមានការគិតគូររួមគ្នាឡើងវិញ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជានិងនៅអន្តរជាតិចំពោះដើម្បីឲ្យលោកសម រង្ស៊ីវិលត្រឡប់ចូលរួមការបោះឆ្នោតផង ការគិតគូរពីការពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិតេយ្យផងនិងការអវិវឌ្ឍផង។
លោកស្រី ជា វណ្ណាត អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យនៅកម្ពុជា អះអាងថា៖
«អញ្ចឹងតាមខ្ញុំស្មានមើលទៅច្បាស់ជាមានការថ្លឹងថ្លែងទាំងសងខាង ទាំងសហ គមន៍អន្តរជាតិ ទាំងប្រទេសកម្ពុជាធ្វើយ៉ាងណាអាចទទួលយកបានទាំងអស់ គ្នា។ ហើយខ្ញុំមើលទៅមិនទាន់រកបានអ្នកណាជាអ្នកផ្លូវចៅមហាដើម្បីនឹងដោះ ស្រាយបញ្ហាឯកឧត្តមសម រង្ស៉ីឲ្យមកចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតនោះទេ»។
លោកបណ្ឌិត សុខ ទូចបានទទួលស្គាល់ដែរថា ស្ថានការណ៍ទល់ច្រកចុងក្រោយ នឹងធ្វើឲ្យអ្នកនយោបាយខ្មែរចាប់ផ្តើមសម្រមសម្រួលគ្នា។
«ខ្ញុំយល់ថា អ្នកនយោបាយ ទឹកចុងក្រោយ អ្នកនយោបាយស្អីក៏ដោយ គេតថ្លៃគ្នា ហើយការដែលតថ្លៃវាទាល់តែមានសម្ពាធអីធ្ងន់ធ្ងរណាស់បានតថ្លៃគ្នាបាន។ ហើយកាលណាចេះតែដោះដូរបញ្ហាហ្នឹង វាលឿនពេក ធ្វើឲ្យគណបក្សប្រឆាំងចេះតែតទៅទៀត។ អញ្ចឹងគេទុកឲ្យតឹកចុងក្រោយ Final ឃើញថា ភាពតានតឹងមករកដំណោះស្រាយ ហើយបានគេដោះស្រាយ»។
ប៉ុន្តែក្រុមអ្នកវិភាគរួមទាំងលោកស្រី ជា វណ្ណាតបានចោទសួរថា ការសម្រេចចិត្តមិនចូលរួមរបស់គណបក្សជំទាស់ទាំងពីរក្នុងពេលបោះឆ្នោតនេះ តើគណបក្សជំទាស់ទាំងពីរមានភាពរឹងមាំផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណា? លោកស្រីថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះដោយទំនងជាសំដៅថា ក្នុងគណបក្សជំទាស់អាចមានមន្ត្រីខ្លះប្រទាញចូលរួមការបោះឆ្នោត ជាពិសេស នៅពេលមេដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរលាឈប់ពីគណបក្ស ហើយទៅបង្កើតគណបក្សថ្មីគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
លោកយឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យក្រុមជំទាស់បានអះអាងកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា គណបក្សជំទាស់កំពុងពិចារណាមិនចូលរួមការបោះឆ្នោត ក្រោយពេលគ្មានដំណោះស្រាយឲ្យមានគ.ជ.ប.មួយដែលក្រុមជំទាស់អះអាងថា គួរឲ្យជឿទុកចិត្ត និងដោយសារគ្មានដំណោះស្រាយនយោបាយណាមួយកើតឡើងនៅឡើយចំពោះមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនគឺលោកសម រង្ស៉ីដែលកំពុងនិរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេស។
ថ្លែងប្រាប់វីអូអេយ៉ាងខ្លីតាមរយៈការផ្ញើសារតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិច លោក ខៀវ កាញ៉ារិទ្ធ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានិងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មាន បានអះអាងថា លោកគ្មានជំនឿថា គណបក្សជំទាស់បោះបង់ចោលការបោះឆ្នោតទេ។
«គណបក្សជំទាស់នឹងមិនធ្វើពហិការចំពោះការបោះឆ្នោតទេ។ ហើយប្រសិន បើគេធ្វើពហិការវិញ នោះគណបក្សដទៃនឹងទទួលផលប្រយោជន៍ពីដំណើរការវិវត្តន៍នេះ»។
លោកខៀវ កាញ៉ារិទ្ធបានបញ្ជាក់ជាថ្មីថា ករណីលោកសម រង្ស៉ីជាការសម្រេចរបស់តុលាការ មិនមែនគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទេ។
លោកសម រង្ស៉ី ដែលជាមេដឹកនាំគណបក្សជំទាស់ដ៏ធំជាងគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា កំពុងបន្តនិរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេសជាង២ឆ្នាំហើយ ដោយសារជាប់ទោសរឿងដកតម្រុយបង្គោលព្រំដែនកម្ពុជាវៀតណាមកាលពីឆ្នាំ២០០៩។ លោកសម រង្ស៉ីបានរួមគ្នាជាមួយលោកកឹមសុខាបង្កើតជា គណបក្សថ្មីមួយគឺគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។
លោកបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ ប្រទេសជាច្រើនរួមទាំងសហគមន៍អឺរ៉ុប អាស៊ីនិង ស.រ.អា.ផងដើម្បីស្វះស្វែងរកការគាំទ្រនយោបាយពីបណ្តាប្រទេសទាំងនោះក្នុងការដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដើម្បីឲ្យលោកបានវិលត្រឡប់ទៅកម្ពុជាវិញ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនវិញបានបង្ហាញជំហរពីការជជែកគ្នារវាងខ្មែរនឹងខ្មែរលើបញ្ហាខ្មែរដែរ តែក្រោយមកបិទទ្វារទៅវិញ នៅពេលមានការរិះគន់ខ្លាំងពីលោកសម រង្ស៉ី មេដឹកនាំក្រុមជំទាស់ទៅលើគោលនយោបាយព្រំដែនរបស់លោកជាមួយប្រទេសវៀតណាម ដោយមិនខ្វល់នឹងការទទូចចង់បានរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលចង់ឃើញលោកសម រង្ស៉ីចូលប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជាសកល។
មេដឹកនាំនយោបាយកំពូលរបស់ប្រទេសគឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន លោកប្រធានរដ្ឋសភាហេង សំរិន និងលោកសម រង្ស៉ីបានស្ថិតនៅលើកោះបាលី ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី កាលពីដើមសប្តាហ៍ នៅពេលមានកិច្ចប្រជុំសភាអាស៊ាន «អៃបា» ។ តែគ្មានព័ត៌មានថា ក្រុមមេដឹកនាំនយោបាយ ដែលមានភាពតានតឹងជាមួយគ្នានេះ បានជួបគ្នាក្រោមការសម្របសម្រួល ណាមួយរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ីនោះទេ។
លោកសម រង្ស៉ីបានថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា ប្រទេសឥណ្ធូនេស៊ីនិងប្រទេសហ្វ៊ីលីពីនបានគាំទ្ររបាយការណ៍ចុងក្រោយរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសអ.ស.ប.ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជាគឺលោក ស៊ូយ៉ា ស៊ូ បេឌីដែលចង់ឃើញមានការកែទម្រង់យន្តការបោះឆ្នោតសេរី យុត្តិធម៌ ត្រឹមត្រូវពិតប្រាកដ។ ប្រទេសទាំងពីរក៏បានគាំទ្រឲ្យលោកវិលត្រឡប់ទៅកម្ពុជាវិញដើម្បីចូលរួមការបោះឆ្នោតផងដែរ ដែលលោកសម រង្ស៉ីចាត់ទុកថាជាការលើកទឹកចិត្តដ៏ធំសម្រាប់ក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
តំណាងប្រទេសជាច្រើនរួមទាំងស.រ.អា.និងសហគមន៍អឺរ៉ុបផង ធ្លាប់បានប្រកាសត្រួសៗហើយថា ពួកគេចង់ឃើញការបើកទូលាយឲ្យមានការចូលរួមពីលោកសម រង្ស៉ី ដែលជាមេដឹកនាំជំទាស់ដែលអាចប្រកួតប្រជែងស្មើភាពជាមួយគណបក្ស កាន់អំណាច ដឹកនាំដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលគ្រប់គ្រងប្រទេសជាង៣០ឆ្នាំនោះ។
ដោយឃើញប្រទេសហ្វ៊ីលីពីនចូលរួមយ៉ាងសកម្មជាមួយមេដឹកនាំជំទាស់គឺលោកសម រង្ស៉ី លោកស្រីជា វណ្ណាតបានថ្លែងបន្ថែមថា ប្រសិនបើមេដឹកនាំសម រង្ស៉ី មិនបានចូលរួមការបោះឆ្នោតនោះនឹងមានប្រតិកម្មពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។
«ពីព្រោះអ្វីដែលគេចង់ឃើញគឺលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលមាននិរន្តរភាព ព្រោះគេចង់បានការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹងឲ្យមាននិរន្តរភាពដែរ។ ទាំងពីរហ្នឹងត្រូវទៅជាមួយគ្នា មិនអាចថា សេដ្ឋកិច្ចត្រូវមាននិរន្តរភាពដោយមិនមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទៅជាមួយទេ។ អាហ្នឹងជាគោលការណ៍សំខាន់សម្រាប់បស្ចឹមប្រទេស ដើម្បីឲ្យគេចូលមកវិនិយោគនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើង»។
ចំណែកលោកសុខ ទូចបានកត់សម្គាល់ថា វិបត្តិនយោបាយឬការមិនចូលរួមរបស់លោកសម រង្ស៉ីនឹងធ្វើឲ្យមានសម្ពាធពីបស្ចឹមប្រទេស ហើយត្រូវប៉ះទង្គិចដល់អ្នកវិនិយោគទុន បញ្ហាកាត់ដេរដែលមានទីផ្សារនៅអឺរ៉ុបនិងស.រ.អា.ដែលជាសរសរទ្រូងសេដ្ឋកិច្ចដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ប្រទេស។
«ហើយបើមានវិបត្តិកាត់ដេរ យើងឃើញថា កម្មករហ្នឹងទៅណា? ទីផ្សារកាត់ដេរហ្នឹង។ អាហ្នឹងដែលជារឿងសំខាន់ដែលយើងសំឡឹងទៅមើលប្រសិនបើគណបក្សប្រឆាំងមិនចូលរួម ហើយកម្ពុជានឹងក្លាយទៅជាការហ៊ុំព័ទ្ធដូចភូមាទៀតហើយ»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកនៅតែជឿថា គណបក្សជំទាស់នឹងមិនបោះបង់ការបោះឆ្នោតទេ ដើម្បីភាពរីកចម្រើនផ្នែកប្រជាធិបតេយ្យ។
ចំណែកលោក កែវ ផល្លា ប្រធាននាយកដ្ឋានកិច្ចការច្បាប់ និងវិវាទកម្មនៃ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បានអះអាងថា ការបោះឆ្នោតនឹងប្រព្រឹត្តទៅតាមការគ្រោងទុកគឺថ្ងៃ២៨កក្កដាឆ្នាំ២០១៣ ហើយការមិនចូលរួមរបស់គណបក្សណាមួយមិនមែនជាឧបសគ្គរាំងស្ទះដល់ការបោះឆ្នោតទេ។
«ហើយការចូលរួម ឬមិនចូលរួមរបស់គណបក្សណាមួយនោះ គ.ជ.ប. អត់បានគិតអំពីបញ្ហាហ្នឹងទេ។ ការរៀបចំរបស់គ.ជ.ប.មិនតម្រូវថាគណបក្សនេះមិនចូលរួមរៀបចំមិនកើត គណបក្សនោះចូលរៀបចំមិនកើតនោះទេ គឺថាយើងរៀបចំតែទៅតាមច្បាប់»។
លោកបណ្ឌិត ពុទ្ធា ហង្ស នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតមួយឈ្មោះនិចហ្វិច បានអះអាងថា ការចូលរួមទាំងអស់គ្នា ទាំងគណបក្សជំទាស់ ទាំងគណបក្សកាន់អំណាចគឺជារឿងស្របនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។
«បើសិនមានគណបក្សជំទាស់សំខាន់មួយដែលមិនចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតហ្នឹង គឺដូចជាការបង្ហាញថា ការបើកទូលាយឲ្យមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹងមិនទូលំទូលាយដែរ»។
ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាប់ជាប់គាំងនយោបាយជាច្រើនលើក ហើយមេដឹកនាំនយោបាយ រួមទាំងលោកសម រង្ស៉ីផងធ្លាប់ត្រូវកាត់ទោស និងនិរទេសខ្លួនជាច្រើនលើកនៅក្រៅប្រទេស។
តែនៅពេលដែលការគាំងដំណើរផ្នែកនយោបាយដល់ទីខ្ពស់បំផុត ពលរដ្ឋស្តីបន្ទោសអ្នកនយោបាយថា មិនបានទទួលខុសត្រូវពីការរីកចម្រើនរបស់ប្រទេស ពេលនោះភាគីជម្លោះបានចាប់ផ្តើមចរចា មានសម្បទាននយោបាយទៅវិញទៅមក ហើយភាគីម្ខាងត្រូវបានរួចខ្លួនពីការចោទប្រកាន់ផ្លូវច្បាប់តាមរយៈការលើកលែងទោសពីព្រះមហាក្សត្រ ហើយវិលត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញដើម្បីបន្តអាជីពនយោបាយជាធម្មតា៕
